یکی از مسائلی که در مورد نهضت امام حسین علیه السلام مطرح است ، این است که آیا این قیام و نهضت از نوع یک انفجار بود ؟ از نوع یک عمل ناآگاهانه و حساب نشده بود ؟ نظیر اینکه به دیگی حرارت بدهند ، آبی که در آن است تبدیل به بخار بشود ، منافذ هم بسته باشد ، بالاخره منفجر خواهد شد...
یکی از جاهایی که در آن راه مکتب اسلام با راه مکاتب مادی امروز فرق می کند ، این است که به انقلاب انفجاری معتقد نیست . اسلام انقلابش صددرصد آگاهانه و از روی تصمیم و کمال آگاهی و انتخاب است .
آیا جریان امام حسین علیه السلام یک انقلاب انفجاری بود ؟ گفته های خود امام حسین که نه تنها از آغاز این نهضت ، بلکه از بعد از مرگ معاویه شروع می شود ، نامه هایی که میان او و معاویه مبادله شده ، سخنرانیهایی که در مواقع مختلف ایراد کرده از جمله سخنرانی معروفی که در منی صحابه پیغمبر را جمع کرد و... نشان می دهد که این نهضت در کمال آگاهی بوده ؛ انقلاب است اما نه انفجار . از جمله خصوصیات امام حسین این است که در مورد فرد فرد اصحابش اجازه نمی دهد که قیام او حالت انفجاری داشته باشد . چرا امام حسین در هر فرصتی می خواهد اصحابش را به بهانه ای مرخص کند ؟ دائما به آنها می گوید : آگاه باشید اینجا آب و نانی نیست ، قضیه خطر دارد . حتی در شب عاشورا با زبان خاصی با آنها صحبت می کند : من اصحابی از اصحاب خودم بهتر و اهل بیتی از اهل بیت خودم فاضل تر سراغ ندارم از همه شما تشکر میکنم اینها جز با من با کسی از شما کاری ندارند ....
چرا ؟ رهبری که می خواهد از ناراحتی و نارضایتی مردم استفاده کند چنین حرفی نمی زند ، همواره از تکلیف شرعی می گوید . البته تکلیف شرعی هم بود و امام  از گفتن آن غفلت نکرد امام می خواست آن تکلیف شرعی را در نهایت آزادی و آگاهی انجام بدهند . خواست به آنها بگوید دشمن شما را محصور نکرده ، دوست هم شما را مجبور نمی کند ...
یعنی فقط انتخاب و آزادی . باید در نهایت آگاهی و بدون اینکه کوچکترین احساس اجباری از ناحیه دشمن یا دوست بکنید مرا انتخاب کنید .
این است که به شهدای کربلا ارزش می دهد والا طارق بی زیاد در جنگ اسپانیا ، وقتی که اسپانیا را فتح کرد و کشتیهای خود را از آن دماغه عبور داد ، همینقدر که عبور داد ، دستور داد که آذوقه به اندازه بیست و چهار ساعت نگه دارند و زیادتر از آن را هر چه هست آتش بزنند و کشتیها را هم آتش بزنند . بعد سربازان و افسران را جمع کرد ، اشاره کرد به دریای عظیمی که در آنجا بود ، گفت : ایها الناس ! دشمن روبروی شما و دریا پشت شماست . اگر بخواهید فرار کنید جز غرق شدن در دریا راه دیگری ندارید ، کشتی دیگری هم وجود ندارد غذا هم _ اگر بخواهید تنبلی کنید _ جز برای بیست و چهار ساعت ندارید ،بعد از آن خواهید مرد . بنابراین نجات شما در زدن و از بین بردن دشمن است . غذای شما در چنگ دشمن است راهی جز این ندارید . یعنی برایشان اجبار بوجود آورد . این سرباز اگر تا آخرین قطره خونش نگنجد ، چه بکند ؟
اما امام حسین با اصحاب خودش بر ضد طارق بن زیاد عمل کرد ، نگفت : دشمن اینجاست ، از این طرف بروید شما را از بین می برد ، از آن طرف هم بروید شما را نابود می کند . بنابراین دیگر راهی نیست غیر از اینکه روغن چراغ ریخته را باید نذر امامزاده کرد . شما که بهر حال کشته می شوید ؛ حالا که کشته می شوید بیایید با من کشته شوید  آن گونه شهادت ارزش نداشت . گفت : نه دریا پشت سرت است و نه دشمن روبرویت ، نه دوست تو را اجبار کرده است و نه دشمن هر کدام را می خواهی انتخاب کن ، در نهایت آزادی .
پس انقلاب امام حسین در درجه اول باید بدانیم که انقلاب آگاهانه است ، هم از ناحیه خودش و هم از ناحیه اهل بیت و یارانش ؛ انفجار نیست .

--------------------------------------------------------------

حماسه حسینی / ماهیت قیام حسینی / استاد مطهری